Kling klokje klingelingeling

In De Beekdaeler van 24 februari 2021 geeft mr. J.J.A. Jetten een beschouwing over de avondklok.

Kling klokje klingelingeling

Zoals het avondklokje thuis klinkt, klinkt het nergens (naar). Dat is de situatie waarin ons land verkeert door de knullige wijze waarop het inmiddels demissionaire kabinet Rutte de covid-19 pandemie beweert te bestrijden. Met vallen en opstaan, naar het vroegere patroon van de Springprocessie in Echternach (drie stappen voorwaarts, twee achterwaarts), elke schijn van doelgerichtheid en daadkracht opzettelijk vermijdend, zoekt de regering een uitweg uit de doffe ellende waarin het virus en de daartegen genomen maatregelen de bevolking hebben gedompeld. Tot nog toe zijn er slechts enkele winnaars aan te wijzen: de supermarkten, BOL.com en de uitvaartverzorgers. Het trieste dieptepunt is het instellen van de avondklok waaraan Nederland in de tijd van de Duitse bezetter nog slechte herinneringen heeft. Het is een vorm van vrijheidsberoving van de bevolking (“Wij gooien het land dicht” zou een minister binnenskamers hebben gezegd) van ongekende proportie, die sinds 1945 niet meer is voorgekomen. Alleen de autoloze zondagen tussen 4 november 1973 en 6 januari 1974 door het kabinet Den Uyl verordend, gingen die heilloze weg op. Op last van de regering stonden alle auto’s een aantal zondagen stil. Die maatregel was vanwege de verhoogde olieprijzen voor westerse landen. Totale schaarste zou dreigen en iedereen geloofde dat op gezag van de Club van Rome. Minister Tjerk Westerterp gaf dertig jaar later toe, dat op het moment van invoering de praktische noodzakelijkheid ontbrak omdat de olievoorraden ruim voldoende waren. De voorraadtanks bij Pernis (Rotterdam) zaten bomvol olie. Dat ze die verregaande maatregel toch inzetten, kwam vooral voort uit de calvinistische zuinigheidsidealen van Joop den Uyl. Het volk moest maar leren de auto vaker thuis te laten en zich op de fiets te verplaatsen. Ik merk op dat Mark Rutte die idealen nog steeds deelt. Maar het is, zoals juristen dat zo mooi kunnen zeggen, gewoon détournement de pouvoir, het inzetten van een maatregel voor een ander doel dan waarvoor die bedoeld is. En ik vrees dat dit nu weer het geval is met de avondklok.

De rechtbank in Den Haag zette vorige week dinsdag een streep door de avondklok in een rechtszaak die was aangespannen door Viruswaarheid van Willem Engel, maar Rutte was er als de kippen bij om bij het Gerechtshof via een turbospoedappèl dezelfde middag nog een schorsing van dat besluit af te dwingen, zodat de avondklok in stand zou blijven tot de uitspraak in hoger beroep. Waar elke Nederlander maanden, soms jarenlang moet wachten tot de rechter eindelijk in actie komt, was één telefoontje van Mark Rutte of van Ferd Grapperhaus genoeg om de schorsing en het hoger beroep te bespoedigen. Hoezo scheiding der machten? De Gerechtshofpresidente Marie-Anne Tan-de Sonnaville betitelde Viruswaarheid als Viruswaanzin en of dit nu een Freudiaanse of een opzettelijke verspreking was, het is geen schoolvoorbeeld van de rechterlijke onpartijdigheid die in zo’n beladen proces thuishoort. Vrijdagochtend stonden beide partijen weer tegenover elkaar en heel Nederland keek over hun schouders mee, want de avondklok staat op het spel. Vrijdag 26 februari volgt de uitspraak. Ondertussen heeft het kabinet met ongekende haast een spoedwet in elkaar geknutseld en aan de Tweede en Eerste Kamer voorgelegd om te voorkomen dat de avondklok eraf gaat als ze een tweede zeperd bij de rechter halen. Een gedoe van jewelste met als enig doel het beperken van gezichtsverlies van het kabinet zo vlak voor de verkiezingen. Maar het virus heeft dat onbedekte gezicht al heel lang aangetast.

Dat gezicht van Grapperhaus tijdens de persconferentie, ik zal het niet snel vergeten. Willem Elsschot sprak in zijn gedicht over een man “die een godvergeten en vervaarlijke aanblik bood”. Zoiets dus. Onderwijl schaatste zijn ambtgenoot Wopke Hoekstra in het voor publiek gesloten Thialfstadion te Heerenveen met Sven Kramer zwierig over het ijs om later beteuterd diep door het stof te gaan, toen hij inzag dat dit een stommiteit was. Grapperhaus had hetzelfde ervaren na zijn bruiloftsfeest. Hoe komt het toch, dat Rutte maar blijft lachen, al tien jaar lang. Alles glijdt van hem af. Avondklok of niet, een verloren rechtszaak of niet, hij lacht zich een kriek, ook al zijn er sinds de corona uitbraak meer dan 15.000 landgenoten aan deze ziekte overleden. De onderzoeken, cijfers en adviezen van RIVM en het OMT, die onderstrepen dat invoering van de avondklok van groot belang is om de pandemie onder controle te krijgen, overtuigen niet langer. Want de KLM blijft doorvliegen, de ijspret is vorige week nauwelijks in toom gehouden en op thuisquarantaine is geen enkele controle. Het voorkruipen van kantoorpersoneel bij vaccinatie van verpleeghuizen wordt niet bestraft. Bejaarden van 90 jaar staan te kleumen voor een sporthal als ze op het vaccin wachten. Een boer die op zijn eigen land na 9 uur ’s avonds nog even aan het werk is, wordt beboet. Iemand die buiten op zijn balkon een sigaretje staat te roken eveneens. Is dit allemaal effectief bij de virusbestrijding? Nee dus. Eerder brokkelt het fragiele draagvlak voor alle maatregelen verder af. Deze ministersploeg heeft de bel voor de laatste ronde horen luiden. Hun avondklok staat al een poos stil.

Jacques