Mijn netwerk op LinkedIn telt ruim 20.000 professionals: duizenden journalisten, duizenden juristen, een duizendtal rechters, tal van politici en bovendien duizenden rechtenstudenten. Toch merk ik tot mijn verbazing dat er nauwelijks – en soms letterlijk geen – reacties verschijnen op mijn verbetervoorstellen om de rechtspraak in Nederland eerlijker en transparanter te maken. Jaren geleden werd ik door juristen nog openlijk aangevallen wanneer ik kritiek uitte op de rechtspraak. Nu blijft het opvallend stil. Ook privéberichten zijn schaars.
De ommekeer is frappant. Is er sprake van een ouderwetse beroepscode waarin openlijk reageren wordt ontmoedigd, zijn mensen terughoudender geworden, of is er zelfs sprake van algoritmische onderdrukking – ‘shadowbanning’ – op platforms als LinkedIn? Dat laatste wordt inmiddels ook door anderen met stevige argumenten aangekaart, inclusief recente signalen van gebruikers die hun zichtbaarheid zien afnemen bij gevoelige onderwerpen.
Destijds stelde een advocaat zelfs dat ik moest opstappen als docent, in zijn overtuiging dat ik rechten doceerde, vanwege mijn kritische publicaties. Hierop heb ik dat voorstel direct omgedraaid: mocht ik mijn beweringen onomstotelijk kunnen bewijzen, dan moest híj zijn ontslag nemen als advocaat. Niet verwonderlijk: mijn bewijs was gedegen en het ontslag bleef uiteraard uit, al kwamen later wel excuses. Hoewel de confrontatie toen fel en publiek werd aangegaan, is dit soort debat inmiddels vrijwel afwezig.
Het behandelen van kritische ideeën over rechtvaardigheid lijkt steeds minder op inhoudelijke weerklank te kunnen rekenen – niet vanwege het ontbreken van netwerk of bewijs, maar wellicht omdat het algoritme, of zelfs sociale conventie, kritische stemmen tempert of onzichtbaar maakt.
Een treffend voorbeeld hiervan is wat zich enkele jaren geleden voltrok: direct na de eerste publicaties over het voorstel van de Werkgroep Verschoningsplicht voor Rechters (WVvR), waarin werd gepleit voor een wettelijke verschoningsplicht en grotere transparantie bij rechters, plaatste een hoogleraar uit Tilburg een zeer afwijzend commentaar op LinkedIn. Wat opviel: binnen vijf minuten was zijn bijdrage spoorloos verdwenen – alsof hij, of misschien iemand anders, deze terugtrok nog voor het debat goed en wel kon starten.
Open debat en moed tot zelfreflectie behoren tot de pijlers van een gezonde rechtsstaat. De vraag blijft: hebben we nu een digitale cultuur waarin het uitblijven van reacties een uiting is van schijnbare rust, of worden kritische denkers daadwerkelijk het zwijgen opgelegd?
Wat u niet in de kranten leest 
Plaats een reactie