De Dubbele Moraal van het Openbaar Ministerie

Het Openbaar Ministerie heeft op 15 oktober 2025 een voormalig raadsheer van het gerechtshof Den Haag voor de rechter gedagvaard wegens valsheid in geschrifte. In het persbericht poneert het OM met opgeheven wijsvinger: “Rechtszoekenden moeten er namelijk vanuit kunnen gaan dat door rechters opgestelde stukken overeenkomen met de waarheid“. Deze schijnheilige uitspraak verdient een kritische analyse, want zij illustreert de schromelijke kloof tussen de theorie van rechtspraak en de dagelijkse praktijk in Nederlandse rechtszalen.

Een Geïnstitutionaliseerde Cultuur van Leugens

De bewering dat rechtzoekenden erop moeten kunnen vertrouwen dat rechterlijke stukken de waarheid bevatten, is niet meer dan een holle frase die de werkelijkheid miskent. Wie deze uitspraak serieus neemt, toont een verbijsterende naïviteit over het functioneren van het Nederlandse rechtssysteem. De realiteit is dat talloze rechtzoekenden beschikkingen bezitten die door rechters zijn ondertekend maar mijlenver van de waarheid afstaan.

Het interview  met President Philippart: over liegen in de rechtszaal

Op 26 oktober 2021 verscheen in De Limburger een interview met de scheidende president Ronald Philippart van het gerechtshof in Den Bosch, waarin werd gesteld dat “er nergens zoveel gelogen wordt als in de rechtszaal”. Of dit een letterlijke uitspraak van Philippart betreft of een journalistieke interpretatie van zijn uitlatingen is niet met zekerheid te stellen uit de gepubliceerde tekst. Wel is het gebruikelijk dat prominente geïnterviewden het artikel voorafgaand aan publicatie ter inzage krijgen en kunnen goedkeuren.

Deze bewering, zoals weergegeven in het interview met een van de meest ervaren rechters in Nederland, zou het OM tot nadenken moeten stemmen. Philippart, met zijn jarenlange ervaring aan de top van de Nederlandse rechtspraak, kent de werkelijkheid van het systeem van binnenuit. Het feit dat deze uitspraak is verschenen in een interview met hem, ongeacht de exacte bewoordingen, geeft aan hoe ernstig deze problematiek wordt ervaren binnen de rechterlijke macht.

Getuigenissen uit het Vredespaleis

Tijdens de rechtsstaatsconferentie “Stresstest Rechtstaat” op 29 november 2019 in het Vredespaleis kwamen veelzeggende uitspraken naar voren. Te midden van 200 rechters werden openhartige bekentissen gedaan die de kern van het probleem blootlegden. Een raadsheer vertrouwde toe “dat het werk van rechters, met name in drugs gerelateerde zaken, extra bemoeilijkt wordt doordat advocaten hun cliënten veelal tot liegen aanzetten“. Een andere rechter liet zich ontvallen: “Als je sneller senior wilt worden moet je tegenwoordig meer zaken doen, kwaliteit is daarbij niet belangrijk meer“.

Structurele Problemen in de Rechtspraak

Tijdgebrek en Productiedruk

De tweede uitspraak tijdens de conferentie raakt de kern van het probleem: rechters staan onder enorme druk om zaken af te handelen. Kwaliteit is ondergeschikt geworden aan kwantiteit. Deze productiedruk leidt onvermijdelijk tot oppervlakkige behandeling van zaken, waarbij waarheidsvinding niet langer prioriteit heeft.

De Mythe van Onpartijdige Waarheidsvinding

Het OM suggereert dat rechters zich bezig houden met waarheidsvinding, maar de praktijk toont aan dat dit vaak een illusie is. Rechters worden geconfronteerd met een constante stroom van tegenstrijdige verhalen, manipulatieve advocaten en cliënten die systematisch liegen. In dit klimaat wordt het opstellen van “waarheidsgetrouwe” stukken een onmogelijke opgave.

De Dubbele Moraal van het OM

Selectieve Verontwaardiging

Het OM toont zich verontwaardigd over de vermeende valsheid in geschrifte van één raadsheer, maar sluit de ogen voor de systematische problemen in het rechtssysteem. Deze selectieve verontwaardiging is hypocriet. Het OM weet net zo goed als iedereen in de juridische wereld dat leugens en halve waarheden deel uitmaken van de dagelijkse praktijk in rechtszalen.

Het Beschermen van de Façade

Door zich te richten op één individueel geval probeert het OM de indruk te wekken dat integriteit de norm is en overtredingen uitzonderlijk. Deze aanpak beschermt de façade van het rechtssysteem maar lost de onderliggende problemen niet op. Integendeel, het maskeert de structurele gebreken die rechtszoekenden dagelijks ondervinden.

De Werkelijkheid voor Rechtzoekenden

Beschikkingen Bezijden de Waarheid

Talloze rechtzoekenden kunnen bevestigen dat zij beschikkingen hebben ontvangen die niet overeenkomen met de werkelijkheid van hun zaak. Rechters nemen vaak genoegen met oppervlakkige analyses, baseren beslissingen op onvolledige informatie, of nemen simpelweg de makkelijkste weg in complexe dossiers.

Het Vertrouwen Geschonden

Het vertrouwen dat het OM zo plechtig verdedigt, is voor veel rechtzoekenden al lang geschonden. Niet door één raadsheer die processuele trucjes uithaalt, maar door een systeem dat structureel faalt in zijn belofte van rechtvaardige en waarheidsgetrouwe rechtspraak.

Conclusie: Een Onhoudbare Positie

De uitspraak van het OM dat rechtzoekenden erop moeten kunnen vertrouwen dat rechterlijke stukken de waarheid bevatten, is niet alleen naïef maar ook ronduit beledigend voor iedereen die de werkelijkheid van het Nederlandse rechtssysteem kent. Wat uit het interview met President Philippart naar voren kwam klopt: er wordt nergens zoveel gelogen als in de rechtszaal. En het OM, door deze realiteit te ontkennen, maakt zich medeplichtig aan het in stand houden van een systeem dat zijn eigen beloftes structureel verzaakt.

De vervolging van één raadsheer lost deze fundamentele problemen niet op – het is niet meer dan symptoombestrijding die de diepere ziekte van het systeem verhult.