De Deventer moordzaak

Inleiding:

De afgelopen week was er in de media weer volop belangstelling voor de zogenaamde Arnhemse villamoord.  Op 2 september 1998 werd  de 63-jarige Geke van ’t Leven-de Goede in haar villa  aan de Apeldoornseweg in Arnhem  bij een roof van het leven beroofd. Negen mannen voor de moord veroordeeld. In de media is de schuld van de veroordeelden echter in twijfel getrokken, nadat uit opnames van de verhoren was gebleken dat zij onder grote druk van de recherche mogelijk valse verklaringen hadden afgelegd.

Vorige week is het tweede seizoen van de  driedelige documentaire over deze zaak bij de KRO – NCRV van mogelijk een van de grootste  rechterlijke dwalingen in Nederland van start gegaan.

Ongeveer een  jaar later werd in Deventer de weduwe Wittenberg in haar woning aan de Zwolseweg omgebracht door wurging en vijf messteken in de borstkas.

Deze zaak is een van de langstlopende uit de geschiedenis van het Nederlandse strafrecht. De zaak verwierf bekendheid omdat een groep burgers meende dat sprake was van een justitiële dwaling met betrekking tot de veroordeling van de veronderstelde dader.

Het verhaal van de langslepende Deventer moordzaak is nu verfilmd. Journalist Bas Haan (die onderzoek deed naar de zaak) en hoofdrolspeler Fedja van Huêt hopen dat het kijkerspubliek door De Veroordeling leert dat beeldvorming en framing de feiten behoorlijk kunnen doen ondersneeuwen.

Bas Haan is ervan overtuigd dat de juiste verdachte veroordeeld is, maar ook in deze zaak zijn er nog veel ongerijmdheden en  loopt er namelijk nog een onderzoek door de advocaat-generaal bij de Hoge Raad naar aanleiding van een verzoek tot nieuw herzieningsonderzoek dat  in 2013 is ingediend.

In het artikel dat vandaag in de Beekdaeler door mr. J. Jetten verschenen is kunt u er op pagina 8 meer over lezen.

Door mr. J. Jetten:

De Deventer moordzaak

Binnenkort, op 2 september komt de film “De veroordeling” gebaseerd op het boek van Netwerk journalist Bas Haan over de Deventer moordzaak uit. Ook op NETFLIX. De voorgeschiedenis in het kort. Op 25 september 1999 werd de 60-jarige weduwe Jacqueline Witteberg vermoord aangetroffen in haar woning te Deventer. Twee verdachten kwamen in beeld, eerst haar klusjesman Michael de Jong en daarna haar fiscaal adviseur Ernest Louwes. Nadat hij in eerste aanleg was vrijgesproken, werd Louwes uiteindelijk veroordeeld voor moord met voorbedachte rade. Vanwege het geklungel en fouten bij het onderzoek ontstonden er twee kampen, dat van Bas Haan dat met justitie beweert dat Louwes terecht als dader is veroordeeld en dat van Maurice de Hond die met veel publicitair geweld het tegendeel beweert. Er loopt nu nog steeds een herzieningsverzoek, dus straks blijkt misschien toch nog dat Louwes het niet gedaan kan hebben. Dan staat de hele cast inclusief Bas Haan bij de première voor joker op die rode loper.

Haan sloot zijn boek “De Deventer moordzaak. Het complot ontrafeld” af met de wijze woorden: “…op enig moment zit je straf erop en moet je verder kunnen leven maar zonder iedere keer herinnerd  te worden aan de zaak waarvoor je veroordeeld bent”. Hij maakte De Hond het verwijt, dat Louwes destijds rustig zijn straf had kunnen uitzitten en daarna in anonimiteit zijn leven weer had kunnen oppakken als De Hond zich maar koest had gehouden. Waarom brengt hij dan nu zelf de zaak met zijn film prominent in het nieuws? Moet de film de autoriteit van Bas Haan en het gelijk van justitie bevestigen of dient die als rehabilitatie voor de klusjesman? Door toedoen van De Hond kwam De Jonge steeds weer als potentiële dader in beeld. Louwes werd immers in eerste instantie door de rechtbank wegens gebrek aan bewijs vrijgesproken. Alleen indien de echte dader, zoals bij de Schiedammer Parkmoord of de Puttense Moordzaak, alsnog wordt gevonden en de moord bekent, is er sprake van echte rehabilitatie. Zolang Louwes blijft ontkennen, blijft er twijfel heersen. Want in de boeken “Schuldig” van Louwes en “Leugens over Louwes” van Ton Derksen (die eerder het falen van justitie in de zaak Lucia de B. blootlegde) wordt helder uiteengezet dat er geen onomstotelijk en overtuigend bewijs is gevonden. Ik voorspel dat na de film van Bas Haan in menige huiskamer het gezelschapsspel Cluedo weer uit de kast wordt gehaald.

Er waren vanaf het begin maar twee verdachten. Het vrijpleiten van de een is het beschuldigen van de ander. Justitie heeft nogal selectief zitten shoppen om Louwes veroordeeld te krijgen. Toen De Hond zich er tegenaan bemoeide, snoerde justitie hem de mond en moest hij schadevergoeding betalen aan de klusjesman. Deze film gaat niet over het geklungel en de onbetrouwbaarheid van justitie, maar over degenen die kritiek hebben op de werkwijze van justitie. Want zo ingewikkeld is het niet. Neem nou het alibi. Met een waterdicht alibi van Louwes kan de film meteen bij het grof vuil. Justitie beweert dat de moord plaatsvond op donderdagavond rond 20.30 uur, maar buurtbewoners beweren dat ze de weduwe op vrijdagmorgen nog in levende lijve hebben gezien. Toen de klusjesman aanvankelijk als verdachte werd aangemerkt, kon hij zijn alibi niet sluitend krijgen. Justitie schoot hem te hulp met de mededeling, dat  “….uit het enkele ontbreken van een waterdicht alibi niet de conclusie voortvloeit dat de beweerde dader dus bij de moord betrokken is geweest.” Toen Justitie in Louwes een nieuwe verdachte zag, deelde een rechercheur hem plompverloren mee: “Jij (Louwes) hebt haar (de weduwe) gebeld en gezegd dat je nog even langskomt om iets te bespreken en tijdens dat gesprek is er iets voorgevallen waardoor bij jou de stoppen zijn doorgeslagen en toen heb je haar vermoord”. In die logica zou Louwes toevallig ook een groot mes op zak hebben gehad. Louwes legde uit dat hij op het tijdstip van de moord in een file op de A28 stond op weg naar zijn huis in Lelystad waar hij rond 21.00 aankwam. Hij noemde zelfs oorzaak van die file (bijzonder wegtransport) en pleegde een 16 seconden durend telefoontje naar Wittenberg om door te geven dat 1750 gulden de fiscale grens was voor aftrekbare kerkschenkingen. De politie beweerde echter, dat hij toen in Deventer was en dat het telefoontje bedoeld was om zijn komst aan te kondigen. Het Gerechtshof wist zelfs, dat hij daar was om haar met voorbedachte rade van het leven te beroven. Louwes was immers 10 dagen tevoren op haar verzoek executeur testamentair geworden. Hij kon dus(!) volgens justitie ongezien(?) de miljoenen van de weduwe wegsluizen. Een foldertje in zijn auto vormde genoeg bewijs dat hij een huis op Malta wilde kopen. De rechtbank veegde daar nog de vloer mee aan, maar de raadsheren van het Hof waren diep onder de indruk van dit speurwerk en veroordeelden Louwes tot 12 jaar cel. Daar zou hij er 8 van uitzitten.

Technisch is aangetoond dat het telefoontje vanaf de A28 kon zijn gepleegd en de weduwe had in haar kamer een briefje achtergelaten waarop het bedrag 1750 was genoteerd. Toch blijven de raadsheren en filmmakers ervan overtuigd, dat Louwes die avond naar Deventer is gereden om, terwijl hij al voor de deur stond, zowel het bedrag door te bellen als om te vragen of zijn bezoek gelegen kwam. Met haar antwoord erbij kon dat blijkbaar allemaal in 16 seconden. Knap hoor! Vervolgens zien we in de film de weduwe de deur voor Louwes opendoen die vanwege de voorbedachte rade al met een mes achter zijn rug meteen toeslaat. Of zien we eerst het voorval, waardoor bij Louwes alle stoppen doorslaan en hij op zoek gaat naar een mes? Dit wordt beslist de eerste aflevering in een lange NETFLIX serie over rechterlijke dwalingen, die duidelijk maakt hoe ver Justitie en de rechters willen gaan om tegen alle logica in een onschuldige te veroordelen. Als we het dan toch over fictie hebben, zit er met goede kijkcijfers vast nog wel een tweede NETFLIX seizoen in.

Jacques